تاریخچه شرکت MICROSOFT

تاریخچه شرکت مایکروسافت: از امپراتوری نرم‌افزار تا پیشگامی در هوش مصنوعی و ابر

شرکت مایکروسافت (Microsoft Corporation)، نامی که دهه‌هاست با دنیای کامپیوترهای شخصی، نرم‌افزارهای اداری و سیستم‌های عامل گره خورده و امروزه به یکی از غول‌های فناوری در حوزه‌هایی چون رایانش ابری و هوش مصنوعی تبدیل شده است. داستانی که از رویاپردازی دو دوست جوان در دهه ۱۹۷۰ آغاز شد و به تاسیس شرکتی انجامید که نحوه کار، بازی و ارتباط ما را برای همیشه دگرگون کرد. این مقاله به بررسی جامع تاریخچه شرکت مایکروسافت، از روزهای آغازین تا جایگاه کنونی آن در دنیای فناوری می‌پردازد.

تولد یک غول: بیل گیتس، پل آلن و زبان بیسیک (دهه ۱۹۷۰)

داستان مایکروسافت با شور و اشتیاق دو دوست دوران کودکی، بیل گیتس (Bill Gates) و پل آلن (Paul Allen)، به دنیای نوظهور کامپیوترهای شخصی آغاز می‌شود. این دو که در مدرسه‌ای در سیاتل با یکدیگر آشنا شده بودند، ساعت‌ها وقت خود را صرف کار با ترمینال‌های کامپیوتری و یادگیری برنامه‌نویسی می‌کردند.

در ژانویه ۱۹۷۵، مقاله‌ای در مجله “پاپیولار الکترونیکس” (Popular Electronics) درباره کامپیوتر کوچک Altair 8800 منتشر شد که توسط شرکت MITS تولید شده بود. گیتس و آلن با مشاهده این مقاله، متوجه فرصتی بی‌نظیر برای توسعه نرم‌افزار برای این نسل جدید از کامپیوترها شدند. آن‌ها با MITS تماس گرفتند و ادعا کردند که یک مفسر زبان برنامه‌نویسی بیسیک (BASIC) برای Altair توسعه داده‌اند، در حالی که در واقع هنوز کدی ننوشته بودند. پس از دریافت چراغ سبز از MITS، گیتس (که در آن زمان دانشجوی هاروارد بود) و آلن (که برای هانی‌ول کار می‌کرد) در طی چند هفته به شدت کار کردند و اولین نسخه از MS-BASIC را توسعه دادند.

نمایش موفقیت‌آمیز این نرم‌افزار به MITS منجر به عقد قراردادی برای توزیع آن شد. این موفقیت اولیه، گیتس و آلن را بر آن داشت تا در ۴ آوریل ۱۹۷۵، شرکت خود را با نام اولیه “Micro-Soft” (ترکیبی از Microcomputer و Software) در آلبوکرکی، نیومکزیکو (محل استقرار MITS) رسماً تأسیس کنند. نام شرکت بعدها به “Microsoft” تغییر یافت.

در سال‌های اولیه، تمرکز اصلی مایکروسافت بر توسعه و فروش مفسرهای زبان بیسیک برای کامپیوترهای مختلفی بود که در آن زمان وارد بازار می‌شدند، از جمله محصولات شرکت‌هایی چون اپل و کمودور. در سال ۱۹۷۹، مایکروسافت دفتر مرکزی خود را به بلویو، واشینگتن منتقل کرد.

عصر طلایی MS-DOS و ویندوز (دهه ۱۹۸۰ و ۱۹۹۰)

دهه ۱۹۸۰ نقطه عطفی در تاریخ مایکروسافت و کل صنعت کامپیوترهای شخصی بود. در سال ۱۹۸۰، شرکت معظم آی‌بی‌ام (IBM) که قصد ورود به بازار کامپیوترهای شخصی را داشت، برای توسعه سیستم‌عامل کامپیوتر جدید خود (IBM PC) با مایکروسافت وارد مذاکره شد. در ابتدا، مایکروسافت آی‌بی‌ام را به شرکت دیگری به نام دیجیتال ریسرچ (Digital Research) که سیستم‌عامل CP/M را در اختیار داشت، ارجاع داد. اما پس از شکست مذاکرات آی‌بی‌ام با دیجیتال ریسرچ، آن‌ها مجدداً به سراغ مایکروسافت آمدند.

مایکروسافت که خود سیستم‌عاملی آماده نداشت، یک سیستم‌عامل به نام ۸۶-DOS (که با نام QDOS – Quick and Dirty Operating System نیز شناخته می‌شد) را از یک شرکت کوچک سیاتلی به نام Seattle Computer Products خریداری کرد و آن را برای سازگاری با IBM PC تغییر داد. نتیجه این تلاش، MS-DOS (Microsoft Disk Operating System) بود که در سال ۱۹۸۱ همراه با IBM PC عرضه شد. یکی از هوشمندانه‌ترین تصمیمات تجاری بیل گیتس، حفظ حق مالکیت MS-DOS و اجازه دادن به آی‌بی‌ام برای استفاده از آن، و همچنین امکان فروش این سیستم‌عامل به سایر تولیدکنندگان کامپیوترهای سازگار با آی‌بی‌ام (IBM PC compatibles) بود. این تصمیم، MS-DOS را به استاندارد صنعتی برای کامپیوترهای شخصی تبدیل کرد و مایکروسافت را به یک بازیگر اصلی در این حوزه مبدل ساخت.

در کنار MS-DOS، مایکروسافت به توسعه نرم‌افزارهای کاربردی نیز ادامه داد. Microsoft Word برای MS-DOS در سال ۱۹۸۳ عرضه شد. همچنین، شرکت با عرضه Microsoft Mouse در همان سال، وارد بازار سخت‌افزار نیز شد.

با الهام از رابط کاربری گرافیکی (GUI) که در شرکت زیراکس پارک (Xerox PARC) و کامپیوترهای اپل دیده بود، مایکروسافت شروع به توسعه یک محیط عملیاتی گرافیکی برای MS-DOS کرد. نتیجه این تلاش، ویندوز ۱.۰ (Windows 1.0) بود که در نوامبر ۱۹۸۵ عرضه شد. نسخه‌های اولیه ویندوز با استقبال چندانی مواجه نشدند و تا حد زیادی به عنوان یک پوسته گرافیکی برای MS-DOS تلقی می‌شدند.

موفقیت بزرگ ویندوز با عرضه ویندوز ۳.۰ در سال ۱۹۹۰ و به‌خصوص ویندوز ۳.۱ در سال ۱۹۹۲ رقم خورد. این نسخه‌ها با بهبودهای قابل توجه در رابط کاربری، مدیریت حافظه و پشتیبانی از نرم‌افزارها، به سرعت به محبوبیت رسیدند و جایگاه مایکروسافت را به عنوان رهبر بازار سیستم‌عامل‌های کامپیوترهای شخصی تثبیت کردند.

همزمان، مایکروسافت با مجموعه نرم‌افزارهای اداری آفیس (Microsoft Office) که شامل برنامه‌هایی چون Word، Excel (صفحه گسترده) و PowerPoint (ارائه مطلب) بود، سلطه خود را بر بازار نرم‌افزارهای کاربردی نیز گسترش داد. اولین نسخه از مایکروسافت آفیس برای مکینتاش اپل در سال ۱۹۸۹ و برای ویندوز در سال ۱۹۹۰ عرضه شد.

عرضه ویندوز ۹۵ (Windows 95) در آگوست ۱۹۹۵، یک رویداد بزرگ در تاریخ کامپیوتر بود. این سیستم‌عامل با رابط کاربری کاملاً بازطراحی شده (شامل منوی استارت و نوار وظیفه)، پشتیبانی داخلی از اینترنت و قابلیت‌های چندرسانه‌ای، به یک موفقیت تجاری عظیم تبدیل شد و مایکروسافت را به اوج قدرت رساند. عرضه مرورگر اینترنت Internet Explorer همراه با ویندوز ۹۵ و نسخه‌های بعدی، منجر به “جنگ مرورگرها” با نت‌اسکیپ نویگیتور (Netscape Navigator) شد که در نهایت با پیروزی مایکروسافت و تسلط اینترنت اکسپلورر بر بازار خاتمه یافت.

در اواخر دهه ۱۹۹۰، مایکروسافت با عرضه ویندوز ۹۸ (Windows 98) و ویندوز NT 4.0 (که بر روی بازار سازمانی و سرورها تمرکز داشت) به موفقیت‌های خود ادامه داد. با این حال، این دوره با چالش‌های قانونی نیز همراه بود. وزارت دادگستری ایالات متحده و چندین ایالت، مایکروسافت را به دلیل استفاده از موقعیت انحصاری خود در بازار سیستم‌عامل برای تضعیف رقبا (به‌ویژه در مورد مرورگر اینترنت) تحت پیگرد قانونی قرار دادند. این پرونده جنجالی در نهایت با توافقی به پایان رسید، اما سایه آن تا مدت‌ها بر سر مایکروسافت سنگینی می‌کرد.

ورود به هزاره جدید: ویندوز XP، ایکس‌باکس و چالش‌های نوظهور (دهه ۲۰۰۰)

هزاره جدید با تغییرات مهمی در رهبری مایکروسافت آغاز شد. در ژانویه ۲۰۰۰، استیو بالمر (Steve Ballmer)، دوست قدیمی بیل گیتس و یکی از اولین کارمندان شرکت، به عنوان مدیرعامل مایکروسافت منصوب شد. بیل گیتس به عنوان رئیس هیئت مدیره و “معمار ارشد نرم‌افزار” به فعالیت خود ادامه داد.

یکی از موفق‌ترین محصولات مایکروسافت در این دهه، ویندوز ایکس‌پی (Windows XP) بود که در سال ۲۰۰۱ عرضه شد. این سیستم‌عامل با ترکیب پایداری هسته NT و رابط کاربری کاربرپسندتر، به سرعت به محبوب‌ترین نسخه ویندوز در جهان تبدیل شد و تا سال‌ها مورد استفاده قرار گرفت.

در سال ۲۰۰۱، مایکروسافت با عرضه کنسول بازی ایکس‌باکس (Xbox)، رسماً وارد بازار پرسود بازی‌های ویدیویی شد و به رقابت با سونی (پلی‌استیشن) و نینتندو پرداخت. اگرچه نسل اول ایکس‌باکس نتوانست سهم بازار قابل توجهی کسب کند، اما زمینه را برای موفقیت‌های بعدی در این حوزه فراهم کرد.

این دهه همچنین شاهد تلاش مایکروسافت برای ورود به بازارهای نوظهوری مانند تلفن‌های هوشمند (با سیستم‌عامل Windows Mobile و بعدها Windows Phone) و پخش‌کننده‌های موسیقی دیجیتال (با دستگاه Zune) بود که با موفقیت چندانی همراه نبودند و نتوانستند با محصولات شرکت‌هایی چون اپل (آیفون و آی‌پاد) و گوگل (اندروید) رقابت کنند.

عرضه ویندوز ویستا (Windows Vista) در سال ۲۰۰۷ با انتقادات زیادی در مورد عملکرد، نیازمندی‌های سخت‌افزاری بالا و مشکلات سازگاری مواجه شد و به عنوان یکی از محصولات کمتر موفق مایکروسافت شناخته می‌شود. با این حال، ویندوز ۷ (Windows 7) که در سال ۲۰۰۹ عرضه شد، با رفع بسیاری از مشکلات ویستا و ارائه عملکرد بهتر، توانست رضایت کاربران را جلب کند و به یک نسخه محبوب دیگر از ویندوز تبدیل شود.

در این دوران، مایکروسافت همچنین به توسعه کسب‌وکار سازمانی خود با محصولاتی مانند Windows Server، SQL Server و ابزارهای توسعه نرم‌افزار ادامه داد.

دوران تحول: رایانش ابری، هوش مصنوعی و رهبری ساتیا نادلا (دهه ۲۰۱۰ – تاکنون)

با تغییر چشم‌انداز فناوری و ظهور رایانش ابری، دستگاه‌های موبایل و هوش مصنوعی، مایکروسافت نیاز به یک تحول استراتژیک داشت. در فوریه ۲۰۱۴، ساتیا نادلا (Satya Nadella)، که پیش از آن مسئول بخش ابر و سازمانی مایکروسافت بود، به عنوان مدیرعامل جدید شرکت منصوب شد. بیل گیتس از ریاست هیئت مدیره کناره‌گیری کرد و نقش مشاور فناوری را بر عهده گرفت.

تحت رهبری نادلا، مایکروسافت یک تغییر فرهنگی و استراتژیک عمیق را تجربه کرد. شعار “اول موبایل، اول ابر” (Mobile-first, Cloud-first) به استراتژی اصلی شرکت تبدیل شد. مایکروسافت تمرکز خود را از سلطه بر ویندوز به سمت ارائه خدمات و پلتفرم‌های باز و چندسکویی تغییر داد.

یکی از مهم‌ترین موفقیت‌های مایکروسافت در این دوره، رشد چشمگیر پلتفرم رایانش ابری آژور (Microsoft Azure) بوده است. آژور به سرعت به یکی از دو بازیگر اصلی بازار ابر (در کنار AWS آمازون) تبدیل شد و به موتور محرکه اصلی رشد درآمد مایکروسافت مبدل گشت.

در حوزه سیستم‌عامل، مایکروسافت با عرضه ویندوز ۱۰ (Windows 10) در سال ۲۰۱۵، رویکرد “ویندوز به عنوان یک سرویس” (Windows as a Service) را اتخاذ کرد که به معنای ارائه به‌روزرسانی‌های مداوم به جای عرضه نسخه‌های کاملاً جدید در فواصل زمانی طولانی بود. ویندوز ۱۱ (Windows 11) نیز در سال ۲۰۲۱ با طراحی جدید و تمرکز بر بهره‌وری و امنیت عرضه شد.

مایکروسافت همچنین به سرمایه‌گذاری و نوآوری در حوزه‌هایی مانند هوش مصنوعی (AI)، یادگیری ماشین، اینترنت اشیا (IoT) و واقعیت ترکیبی (با محصولاتی مانند هولولنز – HoloLens) ادامه داده است. خرید لینکدین (LinkedIn) در سال ۲۰۱۶ به مبلغ ۲۶.۲ میلیارد دلار، حضور مایکروسافت را در بازار شبکه‌های اجتماعی حرفه‌ای تقویت کرد. خرید بزرگ دیگر، خرید شرکت بازی‌سازی اکتیویژن بلیزارد (Activision Blizzard) بود که پس از کش و قوس‌های فراوان قانونی، در سال ۲۰۲۳ نهایی شد و جایگاه مایکروسافت را در صنعت بازی به شدت تقویت کرد.

در سال‌های اخیر، مایکروسافت با سرمایه‌گذاری هنگفت در شرکت OpenAI (خالق ChatGPT) و ادغام فناوری‌های هوش مصنوعی پیشرفته در محصولات خود، از جمله موتور جستجوی بینگ (Bing) و مجموعه آفیس (تحت نام Microsoft 365 Copilot)، به یکی از پیشگامان انقلاب هوش مصنوعی تبدیل شده است.

میراث و آینده مایکروسافت

تاریخچه مایکروسافت داستانی از نوآوری، رقابت، چالش‌ها و تحولات مداوم است. این شرکت که با یک مفسر زبان بیسیک برای یک کامپیوتر سرگرمی آغاز به کار کرد، به یک امپراتوری نرم‌افزاری تبدیل شد و امروزه در خط مقدم انقلاب‌های فناوری مانند رایانش ابری و هوش مصنوعی قرار دارد.

مایکروسافت تأثیر عمیقی بر نحوه استفاده ما از کامپیوترها، روش انجام کسب‌وکار و شیوه ارتباط با یکدیگر داشته است. این شرکت با توانایی خود در تطبیق با تغییرات، پذیرش فناوری‌های جدید و بازآفرینی مداوم خود، نشان داده است که همچنان یکی از بازیگران کلیدی در شکل‌دهی به آینده دیجیتال خواهد بود. با رهبری ساتیا نادلا، مایکروسافت بر توانمندسازی افراد و سازمان‌ها برای دستیابی به اهداف بیشتر تمرکز کرده و به نظر می‌رسد که برای دهه‌های آینده نیز به نوآوری و تأثیرگذاری خود ادامه خواهد داد.